Θεσμοί στην Ελλάδα...

Πας σε μια υπηρεσία. Έχεις ξεχάσει να φέρεις μαζί σου ένα από τα απαραίτητα δικαιολογητικά. Ο υπάλληλος στο επισημαίνει. Ποια είναι η αντίδρασή σου;

Εμένα όσες φορές μου έχει συμβεί αυτό, στενοχωριέμαι με την απροσεξία μου, φεύγω και επιστρέφω με το δικαιολογητικό. Φαίνεται όμως πως πολλοί Έλληνες έχουν άλλη νοοτροπία. Αντί να κατηγορήσουν τον εαυτό τους, κατηγορούν τον υπάλληλο. "Γιατί με ταλαιπωρείς;" του λένε. "Δεν μπορείς να μου κάνεις τη δουλειά για την οποία έχω έρθει παρόλα αυτά;" ρωτάνε. Μπορεί να του βάλουν και τις φωνές.

Αυτό που δεν συνειδητοποιούν είναι πως αυτοί οι θεσμοί λειτουργούν πάνω και πέρα από τα πρόσωπα. Πως ο υπάλληλος εφαρμόζει τους νόμους και δεν κάνει ό,τι θέλει. Και πως οι νόμοι υπάρχουν για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Πως αν αρχίσουμε να κάνουμε εξαιρέσεις όταν εφαρμόζουμε τους νόμους, τότε στο τέλος θα ζημιωθούμε όλοι μας, καθώς οι προστατευτικές δικλείδες των νόμων θα έχουν αρθεί.

Είναι δύσκολο να ζεις σε έναν τόπο που έχει μια τόσο στραβή νοοτροπία για τους θεσμούς. Είναι κατανοητό πως συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες δεν επέτρεψαν στον λαό μας να συμβάλει στη δημιουργία του πολιτισμού στον οποίον καλούμαστε να ζήσουμε σήμερα. Δεν είχαμε Αναγέννηση, Μεταρρύθμιση, Διαφωτισμό, δε συμβάλλαμε στην επιστημονική έρευνα και την τεχνολογική παραγωγή, δε διαμορφώσαμε τους θεσμούς με τους οποίους λειτουργεί ένα σύγχρονο δυτικό κράτος.

Οι δυσκολίες λοιπόν είναι πολλές. Αλλά δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να πάμε μπροστά από το να τις καταλάβουμε και να προσπαθήσουμε να τις αλλάξουμε. Αν θέλουμε να γίνουμε ένα εύρυθμο κράτος, έχουμε πολλά βήματα να κάνουμε.

Το Δημόσιο πρέπει να υπηρετεί τον πολίτη

Είναι της μόδας να μιλάμε για τον ρόλο που πρέπει να έχει το δημόσιο στην υπηρεσία του πολίτη. Όπως και σε πολλά άλλα θέματα, μια παρεξήγηση υπάρχει στο σημείο αυτό. Πρώτα από όλα, δε χάνει κάποιος την ιδιότητα του πολίτη επειδή εργάζεται για το Δημόσιο. Όσο πολίτης είναι αυτός που θέλει να εξυπηρετηθεί από μια υπηρεσία του δημοσίου, άλλο τόσο πολίτης είναι και αυτός που τον εξυπηρετεί. Και δεύτερον, το ότι το δημόσιο πρέπει να υπηρετεί όλους τους πολίτες, δε σημαίνει πως οι δημόσιοι υπάλληλοι πρέπει να είναι σκλάβοι των υπολοίπων. Αντίθετα, το δημόσιο πρέπει να υπηρετεί τόσο τους υπαλλήλους του όσο και τους υπολοίπους.

Το σημείο αυτό θέλει ιδιαίτερη προσοχή, γιατί έρχονται στη δημοσιότητα αντιλήψεις που θεωρούν τους υπαλλήλους μη-πολίτες και τους εξαιρούν από την κατηγορία των πολιτών, δημιουργώντας ένα κλίμα πολεμικό μεταξύ των κοινωνικών ομάδων.

Με την στρεβλή αντίληψη περί δημοσίου, καταλήγουμε σε διχαστικές καταστάσεις, με τους Έλληνες χωρισμένους σε αντίπαλα στρατόπεδα τα οποία αντιμάχονται το ένα το άλλο. Έτσι, αντί να εξυπηρετηθεί κάποιος από μια υπηρεσία και αντί ο υπάλληλος να εργαστεί, φτάνουμε να ταράζονται οι άνθρωποι, να λογοφέρνουν και να χάνουν την ησυχία τους.

Αιτία αυτού του προβλήματος είναι η στρεβλή αντίληψη περί θεσμών που υπάρχει στην Ελλάδα. Αλλά για αυτό θα μιλήσουμε σε επόμενη ανάρτηση.